Archeologia Frontu Wschodniego

Archeologia Frontu Wschodniego Wielkiej Wojny i dziedzictwo konfliktów zbrojnych jako wyzwanie poznawcze, społeczne i konserwatorskie

(AFW)

Zainteresowanym archeologią Wielkiej Wojny polecamy publikację:

UWAGA: Publikacja wyprzedana.

Brak możliwości zakupu tej publikacji za pośrednictwem tej strony i FPLH (stan na: marzec 2024)

ZAWARTOŚĆ PUBLIKACJI

W PUBLIKACJI ZAWIERAJĄ SIĘ NASTĘPUJĄCE ROZDZIAŁY:

Bachanek A. 2021. Ludzki aspekt życia w okopach Wielkiej Wojny. Przedmioty związane z wyżywieniem żołnierzy walczących w rejonie Rawki i Bzury w latach 1914-1915 z perspektywy archeologicznej. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 179-194.

Baturo K. 2021. Znaleziska szklane z badań archeologicznych przeprowadzonych na obszarze pola bitwy nad Rawką i Bzurą (1914-1915) . W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 219-242.

Bis M. 2021. Ceramika z pola bitwy z frontu wschodniego I wojny światowej i jej wartość poznawcza. Ogólna charakterystyka . W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 243-250.

Chałas A. Śliwakowski M. 2021. Charakterystyka aktywnych substancji chemicznych potencjalnie obecnych na polu bitwy w rejonie Bzury i Rawki w 1915 roku oraz ich pozostałości. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 71-76.

Cyngot D. 2021. Dobra materialne i surowce pozyskiwane przez walczące strony w związku z wojną: odcinek frontu wschodniego Wielkiej Wojny nad Rawką i Bzurą w archiwaliach i w źródłach archeologicznych. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 37-56.

Czarnecki J. 2021. Materialne pozostałości elementów fortyfikacji polowych, zasieków i drutów kolczastych z okresu I wojny światowej. Studium przypadku. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 141-152.

Karasiewicz K. 2021. Pozostałości amunicji artyleryjskiej, granatów ręcznych i karabinowych z badań archeologicznych frontu nad Rawką i Bzurą (1914-1915) jako wyzwanie poznawcze. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 153-178.

Kiarszys G. 2021. Metody teledetekcyjne i analizy GIS w badaniach krajobrazu pola bitwy na Równinie Łowicko-Błońskiej (1914-1915) 257. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 257-278.

Marchewka J., Szarlip-Myśliwiec A. 2021. Charakterystyka szczątków kostnych żołnierzy poległych w toku działań zbrojnych w latach 1914-1915, zadokumentowanych w ramach badań archeologicznych na Równinie Łowicko-Błońskiej. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 77-88.

Piątkowska-Małecka J. 2021. Charakterystyka archeozoologiczna szczątków kostnych zadokumentowanych w wyniku archeologicznych badań wykopaliskowych na polu bitwy frontu wschodniego Wielkiej Wojny w dorzeczu Rawki i Bzury. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 195-200.

Rostkowski J. 2021. Archeologiczne zabytki skórzane z frontu wschodniego I wojny światowej i ich wartość naukowa i historyczna. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 201-218.

Świątkiewicz P. 2021. Znaleziska archeologiczne z okresu I wojny światowej z przedinwestycyjnych badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 2005-2007 w Bolimowie, gmina Bolimów. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 109-116.

Wyczółkowski D., Cyngot D. 2021. Materialne pozostałości Wielkiej Wojny w świetle wyników badań wykopaliskowych wyprzedzających budowę autostrady A-2, przeprowadzonych w 2008 roku w Miedniewicach, gmina Wiskitki. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 117-124.

Zalewska A.I. 2021. Słowem Wstępu. Word of Introduction. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 8-15.

Zalewska A.I. 2021. Poznawanie i uobecnianie znaczących dla kultury materialnych śladów frontu wschodniego Wielkiej Wojny z perspektywy metodologicznej. Relacje, interakcje, powiązania i wyzwania. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 19-36.

Zalewska A.I. 2021. Straty ludzkie wynikłe z zastosowania przez armię niemiecką trującego chloru w pierwszym ataku falowym na terenie dzisiejszej Polski. Maj 1915. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 57-70.

Zalewska A.I. 2021. Miejsca spoczynku poległych żołnierzy w tym (nie)obecne mogiły zbiorowe i tzw. „wyekshumowane cmentarze wojenne” jako miejsca znaczące dla kultury i jako wyzwania społeczne. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 89-106.

Zalewska A.I., Czarnecki J. 2021. Krajobraz pogazowy: in situ i w E-wymiarze. Materialne ślady frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako muzeum bez ścian, destynacje turystyki kulturowej i pobudki do refleksji. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 279-294.

Zalewska A.I., Czarnecki J. 2021. Mikroprzewodnik po historycznym polu bitwy w przestrzeni realnej i wirtualnej. Szlak pamięci o Wielkiej Wojnie frontu wschodniego jako wysiłek pamięci i przejaw praktyk społecznych. Studium przypadku. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 295-306.

Zalewska A.I. 2021. Kwestia zasadności wspólnotowej ochrony śladów Wielkiej Wojny w obliczu radykalnych przemian krajobrazowych. Protest przeciwko niszczącym następstwom planowanego Centralnego Portu Komunikacyjnego w dorzeczu Rawki. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 307-318.

Zalewska A.I., Czarnecki J. Bachanek A. 2021. Relikty infrastruktury zapleczowej zbadane w ramach planowych, proaktywnych badań archeologicznych na terenie gminy Nieborów w latach 2014-2018. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia frontu wschodniego Wielkiej Wojny jako wyzwanie. Warszawa-Lublin: 125-140.

Archeologia Frontu Wschodniego Wielkiej Wojny:

Archeologia historyczna, w tym archeologia współczesnych konfliktów zbrojnych oraz studia nad trudnym dziedzictwem, pamięcioznawstwo, polemologia, antropologia studia nad krajobrazem naznaczonym wojnami w tym teledetekcja etc. – jako działania przejawiające się w dociekaniu specyfiki i sprawczości wybranych materialnych śladów XX wieku we współczesności, mogą przyczyniać się do czynienia wartościowymi tych śladów nieodległej przeszłości, które na takie dowartościowanie jako przestrogi oraz ze względu na wartość naukową i historyczną zasługują.

Są to m.in. ślady składające się na dziedzictwo Frontu Wschodniego Wielkiej Wojny. Materializują one pamięć o początkach industrializacji wojny, o cierpieniu ludności cywilnej zamieszkującej pole bitwy a potem pobojowisko, o inicjacji użycie broni masowego rażenia na ziemiach polskich (w rejonie Bzury i Rawki) w roku 1915. Są też pobudką do refleksji nad  związkami trudnej przeszłości z teraźniejszością oraz nad trudnym dziedzictwem.

Cele:

Podstawę działań Archeologii Frontu Wschodniego Wielkiej Wojny wyznacza dążenie do wypracowania takich sposobów radzenia sobie z wartością, specyfiką, ale i z nadmiarem tych materialnych pozostałości nieodległej w czasie przeszłości (stanowiących znaczną – ilościowo i jakościowo – grupę znalezisk rozpoznawana z udziałem archeologii w latach 1998-2018 w centralnej Polsce). Celem jest:

– szczegółowe opracowanie wyników badań archeologicznych, historycznych i antropologicznych, odnoszących się do znalezisk i zabytków ruchomych oraz zabytków nieruchomych, które zostały zinterpretowane jako ślady działań wojennych z lat 1914-1915 w centralnej Polsce w procesie badań przeprowadzonych w latach 1998-2018;

– wsparcie działań dokumentacyjnych zasobu zabytkowego definiowanego jako zabytki archeologiczne i stanowiska archeologiczne stanowiące materialną pozostałość działań zbrojnych z okresu I wojny światowej (m.in. poprzez wypracowanie na podstawie konkretnej grupy znalezisk i zabytków ruchomych i nieruchomych, propozycji klucza interpretacyjnego odnośnie zabytków z czasów I wojny światowej, który byłby pomocny w przyszłym waloryzowaniu, kategoryzowaniu, konserwacji pozostałości I wojny światowej);

– upowszechnianie wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego i jego wartości również w odniesieniu do dziedzictwa konfliktów zbrojnych XX w. w tym z I wojny Światowej m.in. poprzez upublicznianie wyników badań na temat założeń, uwarunkowań i efektów podnoszenia do rangi zabytków archeologicznych znalezisk stanowiących materialne ślady I wojny światowej na forum lokalnym i krajowym w formie publikacji książkowej i artykułów naukowych.

Słowa klucze: Dziedzictwo Wielkiej Wojny, materialne ślady działań wojennych z lat 1914-1915 w centralnej Polsce,  waloryzowaniu, kategoryzowaniu, konserwacji pozostałości I wojny światowej, upowszechnianie wiedzy na temat procesu archeologicznego, trudnego dziedzictwa i broni masowego rażenia na froncie wschodnim (1915

Publikacja została sfinansowana ze środków MKiDN oraz Fundacji Przydrożne Lekcje Historii.

Źródło finansowania: Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1  ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych

Program: Ochrona zabytków archeologicznych

Rodzaj zadania: Opracowanie, wraz z obowiązkową publikacją książkową, wyników przeprowadzonych badań archeologicznych, w tym analiza I konserwacja pozyskanych w ramach tych badań zabytków

Numer zadania: 4445/20/FPK/NID

Okres realizacji: 2020 – 2021 (w trakcie realizacji)

Realizacja zadania / Kierownik projektu: prof UMCS dr hab Anna I. Zalewska

Współorganizatorzy w realizacji zadania: Urząd Gminy Bolimów, Izba Pamięci o Ofiarach Broni Chemicznej w Bolimowie; Urząd Gminy Nowa Sucha, Przystanek Pamięci o Wielkiej Wojnie w Nowej Suchej, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi

Zalewska A.I., 2020. The Use of Chemical Weapons on the Eastern Front of World War One (1915) and its Material and Discursive Remains, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, (35): 243- 273.

Zalewska A.I., Cyngot D. 2020. Wpływ wojennych wydarzeń dziejowych (res gestae) i relacji o nich (historia rerum gestarum) na kondycję materialnych pozostałości po tych wydarzeniach. Studium przypadku na temat dziedzictwa konfliktów zbrojnych jako wyzwania poznawczego, społecznego. „Folia Praehistorica Posnaniensia”, vol. 25: 409-441.

Zalewska A.I., 2021. Countless and uncountable(?) victims of chemical weapons. Mai 1915. „Res Historica”   52, 2021:281-311.

SKŁAD ZESPOŁU NAUKOWEGO AFW

Archeologia Frontu Wschodniego Wielkiej Wojny

i dziedzictwo konfliktów zbrojnych jako wyzwanie

poznawcze, społeczne i konserwatorskie

 Zespół Naukowy powołany do realizacji projektu AFW:

Anna I. Zalewska – dr hab, prof. UMCS (Kierownik projektu)

Angelika Bachanek – mgr, archeolog, absolwentka IA UMCS

Dorota Cyngot – mgr, archeolog, IAE PAN  

Jacek Czarnecki – mgr, polemolog, doktorant UAM

Grzegorz Kiarszys – dr hab. archeolog, USz   

oraz

Specjalista w zakresie historycznych zabytków szklanych – Kamila Baturo, mgr, archeolog z Działu Archeologicznego Muzeum Warszawy

Specjalista w zakresie zabytków skórzanych z okresu I wojny światowej –  Jarosław Rostkowski, mgr, geograf, muzealnik z Muzeum Regionalnego w Wolsztynie

Specjalista w zakresie analiz, interpretacji i konserwacji zabytków metalowych z okresu I wojny światowe – Krzysztof Karasiewicz, mgr, archeolog (Grot Pracownia Archeologiczno – Konserwatorska)

Specjalista w zakresie zastosowania metod analitycznych, w układzie GC -MS w odniesieniu do śladów działań zbrojnych – dr Maciej Śliwakowski i mgr Andrzej Chałas z IPO.

Specjalistka w zakresie archeozoologii – Joanna Piątkowska-Małecka, dr hab. UW

Specjalistka w zakresie ceramiki nowożytnej – Magdalena Bis, dr,  Ośrodek Historii Kultury Materialnej Średniowiecza i Czasów Nowożytnych, IAE PAN.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1  ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.

***

Archeologiczne Przywracanie Pamięci o Wielkiej Wojnie. Materialne pozostałości życia i śmierci w okopach na froncie wschodnim oraz stan przemian krajobrazu pobitewnego w rejonie Rawki i Bzury

(1914-2014)

(APP)

Opis projektu

Kierownik projektu: dr hab Anna Zalewska (IA UMCS, IAiE PAN, FPLH)
Liczba wykonawców projektu: 10 (Zespół Powołany do realizacji projektu APP)
Projekt realizowany przy Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie
Kontakt: azalew@op.pl
Finansowanie: Narodowe Centrum Nauki
Rodzaj projektu: HS SONATA BIS

Słowa kluczowe: ARCHEOLOGIA KONFLIKTU, ARCHEOLOGIA PIERWSZEJ WOJNY ŚWIATOWEJ, MATERIALNE POZOSTAŁOŚCI WOJNY POZYCYJNEJ, FRONT WSCHODNI, PAMIĘĆ.

Publikacje:

Zalewska, A.I. 2016. The ‘Gas-scape’ on the Eastern Front, Poland (1914–2014): Exploring the Material and Digital Landscapes and Remembering Those ‘Twice-Killed’. In: Conflict Landscapes and Archaeology from Above

Zalewska, A.I. 2017. Archeologia czasów współczesnych i (nie)moc działania materialnych śladów Wielkiej Wojny w Polsce (Archaeology of the contemporaneous times and the power(lessness) of physical traces of the Great War in Poland), „Ochrona Zabytków” nr 2, s. 47-77.

Zalewska A.I., Cyngot D., 2017. Problem zanikania pamięci o miejscach spoczynku żołnierzy poległych w walkach nad Rawką i Bzurą w latach 1914–1915, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, t. 32:2017, s. 119-156.

Zalewska A.I., Scott J.M., Kiarszys G. (red.) 2017. The Materiality of Troubled Pasts. Archaeologies of Conflicts and Wars. Warszawa – Szczecin. Fundacja Przydrożne Lekcje Historii, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, ISBN 978-83-943365-3-0 (USZ); 978-83-947370-1-6 (FPLH)

Zalewska A.I., Kiarszys G. 2017. Absent Presence of Great War Cemeteries in the Municipality of Bolimow, Central Poland. W: The Materiality of Troubled Pasts. Archaeologies of Conflicts and Wars. Warszawa – Szczecin, red. A. I. Zalewska, J.M. Scott and G. Kiarszys,  s. 55-82.

Zalewska A.I., Scott J.M., Kiarszys G. 2017. The Materiality of Troubled Pasts. W: red. A. I. Zalewska, J.M. Scott and G. Kiarszys, The Materiality of Troubled Pasts. Archaeologies of Conflicts and Wars. Warszawa – Szczecin 2017, s. 11-20.

Zalewska A.I., 2018. Ewidentne relikty wojen XX wieku w ewidencji zabytków. Oddziaływanie wyników badań z zakresu archeologii współczesności w przestrzeniach konserwatorskiej i publiczne „Kurier Konserwatorski” nr. 15, s. 83-94.

Zalewska A.I., Cyngot D., Czarnecki J., Kiarszys G. 2018. Czysto ludzka sprawa? Archeologiczne przywracanie pamięci o trudnej przeszłości poprzez tropienie naturo-kulturowych przemian cmentarzy wojennych, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. 23, (2,9 ark. wyd.), s. 189-229.

Zalewska A.I., Cyngot D. Czarnecki J., Kiarszys G. 2018. Miejsca spoczynku poległych w toku Wielkiej Wojny nad Rawką i Bzurą – ich zaistnienie, trwanie i zanik … oraz poznanie i ochrona. W: Cmentarze wojenne I wojny światowej po stuleciu. Stan badań i ochrony, red. M. Karczewska. Białystok, s. 71-102. ISBN 978-83-950711-2-6).

Zalewska A.I., (red.), 2019. Archeologiczne przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w  rejonie Rawki i Bzury (1914-1915), Warszawa. Wydawnictwo IAE PAN, ISBN 978-83-66463-01-1.

Zalewska A. I., Czarnecki J. 2019. An Archaeology of ‘No Man’s Land’. The Great War in Central Poland, język angielski, W: Rediscovering the Great War. Archaeology and Enduring Legacies on the Soča and Eastern Fronts, red. Uroš Košir, Matija Črešnar, Dimitrij Mlekuž. Routledge, s. 122-139, Routledge. ISBN: 978-1-138–28266-7.

Zalewska A.I., 2019. Kontekst, cele, zadania, zakres i metody archeologicznego przywracania pamięci o Wielkiej Wojnie w rejonie Rawki i Bzury. W: Archeologiczne Przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w  rejonie Rawki i Bzury (1914-1915), red. A.I. Zalewska. Warszawa, Wydawnictwo IAE PAN, s. 9-24

Zalewska A.I., 2019. Archaeology of the Eastern Front of world war I. Summary. Archeologia frontu Wschodniego i wojny światowej. Podsumowanie. W: Archeologiczne Przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w  rejonie Rawki i Bzury (1914-1915), red. A.I. Zalewska. Warszawa, Wydawnictwo IAE PAN,  s. s. 409-420.

Zalewska A.I., Cyngot D. 2019. Problem masowej śmierci i (nie)obecności miejsc spoczynku żołnierzy poległych w rejonie Rawki i Bzury w latach 1914-1915. W: Archeologiczne Przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w  rejonie Rawki i Bzury (1914-1915), red. A.I. Zalewska. Warszawa, Wydawnictwo IAE PAN,  s. 317-324.

Zalewska A.I., Kiarszys G. 2019. Cmentarze i mogiły wojenne zlokalizowane w wyniku Archeologicznego Przywracania Pamięci o Wielkiej Wojnie w rejonie Rawki i Bzury w aktualnych granicach gmin Bolim.w, Nieborów, Nowa Sucha i Wiskitki. W: Archeologiczne Przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w  rejonie Rawki i Bzury (1914-1915), red. A.I. Zalewska. Warszawa, Wydawnictwo IAE PAN,  s. 403-408.

Zalewska A.I., Kiarszys G. 2019. Poszukiwanie cmentarzy wojennych w rejonie Rawki i Bzury poprzez korelowanie danych archiwalnych, kartograficznych, teledetekcyjnych i archeologicznych. W: Archeologiczne Przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w  rejonie Rawki i Bzury (1914-1915), red. A.I. Zalewska. Warszawa, Wydawnictwo IAE PAN, s. 387-402.

Zalewska A.I., 2019. Nieoczywiste miejsca (w) pamięci w aktualnych granicach gminy Nieborów w świetle danych archiwalnych, teledetekcyjnych i archeologicznych. W: Cmentarze i pomniki I wojny światowej po stuleciu. Stan badań i ochrony, M. Karczewska red. Białystok, s. 89-120.

Zalewska A.I., 2019. Materialne pozostałości konfliktów i zbrodni XX w. jako prowokacje do refleksji nad naturą związków przeszłości z teraźniejszością i przyszłością. W: Materialne pozostałości konfliktów i zbrodni XX wieku w świetle najnowszych badań archeologicznych, red. H. Mik, W. Węglińska. Gdańsk, s. 159-182.