O świcie 17 lipca 1915 roku, patrole armii cesarstwa niemieckiego stwierdziły, że w nocy z 16 na 17 lipca oddziały armii imperium rosyjskiego wycofały się z pozycji na odcinku frontu Rawka-Bzura zajmowanych od grudnia 1914 roku.

Po wielomiesięcznych walkach pozycyjnych w rejonie Rawki i Bzury pozostały rozległe zniszczenia w lasach, na polach uprawnych, łąkach, polach i sadach.

Zgliszcza domostw i budynków gospodarczych, zrujnowane miasta, miasteczka, wsie, osady, były dojmującym post scriptum wojny z którym stopniowo starała się uporać skrzywdzona Wielką Wojną miejscowa ludność:

https://pressto.amu.edu.pl/index.php/fpp/article/view/27831.

Na opuszczonym przez walczące strony polu bitwy pozostały też bardzo liczne cmentarze i grobów wojennych, pozacmentarne miejsca spoczynku oraz setki jeśli nie tysiące szczątków poległych żołnierzy obu stron walczących:

https://wielka-wojna.pl/publikacje-online/

Jako ostatni świadkowe dramatu wojny zasługują one na ochronę, opiekę, poznanie. Zainteresowanym uzasadnieniem takiej tezy polcema lekturę artykułu

The Use of Chemical Weapons on the Eastern Front of World War One (1915) and its Material and Discursive Remains – the Challenge and Stimuli for Attentive Travel, Systematizing, Storage, Connecting, in situ Preservation and Making Public Real Virtual and Digital Heritage of Weapons of Mass Destruction (Zalewska 2020:243-273).

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
2020 | 35 |

http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_18778_0208-6034_35_14

Szramy okopów, lejów, stanowisk ogniowych, ziemianek etc., obszarów na których zastosowano broń chemiczną trwale wryte w krajobraz pobojowiska obok miejsc spoczynku poległych żołnierzy, stały się po stu latach przedmiotem archeologicznego przywracania pamięci o życiu i śmierci w okopach Wielkiej Wojny.

https://nid.pl/upload/iblock/d06/d06ff11a6c09a5a363c1409b71ef5a37.pdf

Aktualnie, trwają badania  z zakresu archeologii frontu wschodniego jako wyzwania poznawczego, społecznego i konserwatorskiego. Wnioski płynące z przeprowadzonych badań potwierdzają zasadność traktowania daty odejścia wojsk z przyczółka bolimowskiego  jako szczególnie istotnej zwłaszcza dla mieszkańców okolic naznaczonych wojną przed 106 lat.

---

W rejonie odcinka frontu wschodniego nad Rawką i Bzurą, w szczególności tzw. przyczółka bolimowskiego i miast etapowych, np. Łowicza, doświadczonych przez działania wojenne pozostały liczne ślady po Wielkiej Wojnie. Jako materialne przestrogi i nośniki wartości historycznych, poznawczych i społecznych, zasługują one na naszą uwagę oraz opiekę i ochronę adekwatną do ich wartości.

Poznając materialne ślady nieodległej, trudnej przeszłości in situ, oceniając ich stan zachowania i zakres ochrony – warto mieć na uwadze to, co działo się na tym obszarze w czasie działań wojennych, a także w okresie po zakończeniu tych działań a chwilą obecną. Warto przy tym wziąć pod uwagę uwarunkowania, przejawy i następstwa postaw miejscowej ludności wobec żołnierzy Wielkiej Wojny, w tym wobec poległych żołnierzy, którzy spoczęli na cmentarzach wojennych, a nierzadko także w przypadkowych miejscach w kontekście pola bitwy.

W ten rocznicowy dzień 17 lipca 2021 polecam Państwa uwadze wnioski powstałe w czasie realizacji projektu ARCHEOLOGIA FRONTU WSCHODNIEGO JAKO WYZWANIE… np. efekt i następstwo konfrontacji i integracji wyników analiz śladów archeologicznych, w tym zabytków archeologicznych, z wynikami systematycznej kwerendy wybranych zespołów archiwaliów w formie artykułów naukowych. Dziś polecam lekturę artykułu pt.

WPŁYW WOJENNYCH WYDARZEŃ DZIEJOWYCH
(RES GESTAE) I RELACJI O NICH (HISTORIE RERUM
GESTARUM) NA KONDYCJĘ MATERIALNYCH
POZOSTAŁOŚCI PO TYCH WYDARZENIACH.
STUDIUM PRZYPADKU NA TEMAT DZIEDZICTWA
KONFLIKTÓW ZBROJNYCH JAKO WYZWANIA
POZNAWCZEGO I SPOŁECZNEGO (Zalewska, Cyngot, 2020).

https://pressto.amu.edu.pl/index.php/fpp/article/view/27831

FOLIA PRAEHISTORICA POSNANIENSIA T. XXV – 2020, 409-441.

Fotografia archiwalna pola bitwy z poległymi żołnierzami w okolicy Korabki (foto z kolekcji Anny I. Zalewskiej & Fundacji Przydrożne Lekcje Historii).

Pozostałości zaplecza socjalno-bytowego to także dane archeozoologiczne.

W czerwcu 2021 roku sfinalizowane zostały analizy, których wyniki składają się na charakterystykę archeozoologiczną szczątków kostnych zadokumentowanych w ramach archeologii frontu wschodniego na Równinie Łowicko Błońskiej.

Zwierzęce pozostałości kostne, które zostały zadokumentowane w wyniku badań terenowych prowadzonych w latach 2014-2018 pośród innych zabytków ruchomych i nieruchomych datowanych na lata 1914-1915 zostały poddane analizie archeozoologicznej.

Analizie poddano zbiór szczątków kostnych wydobytych podczas badań archeologicznych przeprowadzonych na Równinie Łowicko Błońskiej. Przedmiotem niniejszego opracowania jest prezentacja wyników analizy archeozoologicznej odnalezionych fragmentów oraz próba określenia ich specyfiki oraz ewentualnego udziału w diecie żołnierzy frontu wschodniego.

Poddany analizie materiał pochodzi ze stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na terenie centralnej Polski, w rejonie dolnej Rawki i Bzury między Skierniewicami a Sochaczewem. W latach 1914-1915 był to obszar na którym armie rosyjska i niemiecka prowadziły działania wojenne. Szczątki zwierzęce w kontekście innych znalezisk z okresu działań wojennych rozpoznano na stanowiskach stanowiących pozostałość bezpośredniej strefy działań bojowych z okresu I wojny światowej. Np. na stan. archeologicznych rozpoznanych we wsiach  Joachimów Mogiły i Wola Szydłowiecka we współczesnych graniach administracyjnych gminy Bolimów oraz wsi Borzymówka we współczesnych graniach administracyjnych gminy Nowa Sucha – w wyniku badań, które były prowadzone na obszarze przez który przebiegała w czasie I wojny linia frontu rozpoznano podjęty w efekcie badań archeologicznych materiał kostny. Został on poddany standardowej analizie archeozoologicznej. Dokonano identyfikacji gatunkowej i anatomicznej szczątków.

Zbadane zostały także szczątki zwierzęce zadokumentowane na stanowiskach we wsiach Wólka Łasiecka, Jasionna oraz w okolicy Nieborowa, co pozwoliło na poznanie pozostałości materialnych zaplecza frontu.

Analiz archeozoloogicznych podjęła się Joanna Karina Piątkowska-Małecka, archeolog i wybitna specjalistka z zakresu archeo-zoologii, dr hab. nauk humanistycznych, adiunkt Instytutu Archeologii Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego za co serdecznie dziękujemy.

Wyniki tych analiz zostaną opublikowane w publikacji pt. Archeologia Frontu Wschodniego jako wyzwanie (w opracowaniu).

Aktualnie trwają prace polegające na opracowaniu naukowym destruktów stanowiących materialne pozostałości po użyciu broni i amunicji artyleryjskiej z okresu I wojny światowej na froncie wschodnim. Polegają one na analizie, interpretacji, wydzieleniu zbytków o szczególnej wartości naukowej i historycznej.

Jednocześnie trwają prace konserwacyjne wybranych zabytków metalowych, ze szczególnym uwzględnieniem pozostałości broni i amunicji artyleryjskiej. Na prace te spożytkowane zostaną wszystkie uzyskane na ten cel środki. Konserwacji towarzysz opis specyfiki, w tym stanu zachowania (na tle zbioru zabytków metalowych) wybranych zabytków;

Analiz i konserwacji wybranych zabytków metalowych będących materialnymi pozostałościami działań wojennych w latach 1914-1915, rejonie Bzury i Rawki podjął się Krzysztof Karasiewicz (Grot Pracownia Archeologiczno – Konserwatorska Krzysztof Karasiewicz).

“Wielka Wojna w latach 1914-1918 była nie tylko walką żołnierzy wielu narodowości, zmobilizowanych pod sztandary wielkich mocarstw, ale była również starciem ówczesnych doktryn taktyki, przemysłu zbrojeniowego, technologii i nowoczesnych projektów uzbrojenia. Co prawda już w okresie wojen napoleońskich na polu walki używano prostych granatów ręcznych w formie kuli z zapalnikiem lontowym, a ogień artylerii polowej rozstrzygał wyniki wielu bitew, jednak aż do schyłku XIX stulecia konstrukcja dział i amunicji ograniczała ich możliwości skutecznego rażenia. Przebieg amerykańskiej wojny secesyjnej (1861-1865) oraz doświadczenia konfliktu rosyjsko-tureckiego (1877-1878) wykazały, że tradycyjny ogień armatni nie był w stanie dosięgnąć przeciwnika ukrytego w okopach, dlatego też na przełomie wieków powstało wiele projektów haubicy polowej. Dążono w nich do połączenia mobilności danej lekkiej artylerii polowej i siły niszczącej pocisku ciężkich armat oraz możliwości prowadzenia ognia stromotorowego, dotąd przynależnego wyłącznie gładko lufowym moździerzom. W 1900 r. dokonał się zasadniczy przełom w rozwoju artylerii…” (za: Krzysztof Karasiewicz)

…by dowiedzieć się więcej zachęcamy do lektury publikacji ARCHEOLOGIA FRONTU WSCHODNIEGO JAKO WYZWANIE…, która wkrótce ukaże się drukiem.

Archeologia daje wgląd w aspekty wojny, które pozostawiły po sobie ślady materialne. Są to m.in. fragmenty metalowych przedmiotów, stanowiące pozostałości aprowizacji stron walczących w latach 1914-1915 w rejonie Rawki i Bzury.

Uwzględniając metalowe znaleziska archeologiczne zagadnienie to opisała mgr archeologii Angelika Bachanek:

“Podstawą zaopatrzenia zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny jest stabilna sytuacja na rynku rolnym, która zapewnia danemu państwu potrzebne zapasy produktów niezbędnych do funkcjonowania. Tymczasem wojna, która wybuchła w 1914 roku spowodowała ogromne trudności w sferze produkcji rolnej zwłaszcza w Europie Środkowej. Złożyło się na to kilka czynników, z których główne to pobór do wojska zdolnych do pracy mężczyzn uprzednio czynnie zaangażowanych w produkcję płodów rolnych, brak nawozów sztucznych i nasion oraz rekwizycje koni. (…) Problem z wyżywieniem żołnierzy narastał wraz ze zwiększaniem się liczebności wojsk, ograniczone możliwości transportowe powodowały, że żołnierze musieli korzystać z zasobów obszarów znajdujących się w pobliżu działań wojennych”.

…by dowiedzieć się więcej zachęcamy do lektury publikacji ARCHEOLOGIA FRONTU WSCHODNIEGO JAKO WYZWANIE…, która wkrótce ukaże się drukiem.

PYTANIE KONKURSOWE NR 2

DO KOGO NALEŻAŁ (TEORETYCZNIE) TAKI ZESTAW:

“Pieprz (0,75g) i sól (40g), masło lub słonina (20g), mąka do przypraw (20g), a także herbata (2g) i cukier (25g), to najlżejsze elementy racji dziennej w wojsku rosyjskim, na którą składały się także bardziej ‘zasadnicze’ artykuły spożywcze, jak: chleb żytni razowy (800g), suchary (700g), mięso (400g), oraz jarzyna twarda /suszona (120g) i świeża (250g)”?

NA ODPOWIEDZI na pytania CZEKAMY POD ADRESEM azalew@op.pl

najciekawsze i trafne jednocześnie odpowiedzi = nagroda książkowa 🙂

O szczegółach nt. żołnierskiej codzienności, z uwzględnieniem materialnych po niej pozostałości z metali będzie można przeczytać w r. Angeliki Bachanek (tekst bogato ilustrowany, w opracowaniu). Opracowanie jest elementem realizacji zadań z etapu 3 i 4.

Finalizujemy Etap 3 –realizacji projektu Archeologia Frontu Wschodniego tj. opracowywanie zabytków wg kategorii surowcowych i funkcjonalnych

Trwa proces konserwacji wybranych zabytków metalowych i ich opis (z uwzględnieniem wniosków z procesu konserwacji odnośnie specyfiki, w tym ze stanu zachowania przedmiotów metalowych z okresu 1914-1918 podniesionych w ramach procesu poznawczego do rangi archeologicznych metalowych zabytków wydzielonych i masowych.

Jednocześnie trwa realizacja zadania przewidzianych na Etap 4 – tj. opracowywanie treści publikacji naukowej w której zawrzemy wyniki naszych badań.

A tym czasem ukazały się kolejne artykuły w których staramy upubliczniać wiedzę nt. nieodległej przeszłości i jej styków i połączeń z Tu i Teraz

zob. m.in.:

A. Zalewska  (2020) The Use of Chemical Weapons on the Eastern Front of World War One (1915) and its Material And Discursive Remains, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 35(2020), 243-273.

A. Zalewska, D. Cyngot  (2020) Wpływ wojennych wydarzeń dziejowych (res gestae) i relacji o nich (historia rerum gestarum) na kondycję materialnych pozostałości po tych wydarzeniach. Studium przypadku na temat dziedzictwa konfliktów zbrojnych jako wyzwania poznawczego, społecznego, Folia Archaeologica Posnaniensis 25, 407-439.

W ramach Archeologii frontu Wschodniego praca wre … m.in. nad opracowaniem treści publikacji, w tym nad stanowiącym efekt  interpretacji i wydzielenia  zabytków skórzanych, będących materialnymi pozostałościami działań wojennych w latach 1914-1915, rejonie Bzury i Rawki (w tym uzasadnienie wydzielenia wybranych zabytków skórzanych ze zbioru skórzanych zabytków masowych.

Jeden z elementów wyposażenia, towarzyszących szczątkom poległych żołnierzy odnalezionym w okolicy wsi Joachimów Mogiły w Puszczy Bolimowskiej (APP-6-(W1)-Z073).

PYTANIE KONKURSOWE NR 1

Pozostałością czego jest ten przedmiot?

Z końcem listopada sfinalizowane zostało uszczegółowione opracowywanie w formie pisemnej znalezisk szklanych, w tym zabytków szklanych – jednej z surowcowych kategorii zabytków Archeologii Frontu Wschodniego.

Prace nad opracowaniem i interpretacją zabytków szklanych, będących materialnymi pozostałościami działań wojennych w latach 1914-1915, rejonie Bzury i Rawki, w tym nad uzasadnieniem wydzielenia wybranych zabytków szklanych ze zbioru znalezisk masowych przeprowadziła mgr Kamila Baturo z Muzeum Miasta Warszawy:

“Znaczna większość z 1265 znalezisk szklanych odnalezionych w ramach realizacji celów badawczych archeologii frontu wschodniego, w wyniku badań archeologicznych, zaliczona została do kategorii tak zwanego „szkła gospodarczego”, to jest: szkła zasobowego i opakowaniowego, szkła płaskiego (okiennego), czy szklanych fragmentów różnego typu wyposażenia. Bardzo nieliczne przedmioty zakwalifikować można do kategorii rzeczy osobistego użytku, takie jak pojedyncze sztuki szkła naczyniowego, czy kieszonkowe lusterka. Są to więc głównie przedmioty wytwarzane na masową skalę, pochodzące w dodatku z okresu chronologicznie niezbyt odległego od czasów współczesnych. Wydawałoby się wobec tego, że ich określenie i precyzyjne datowanie nie powinno sprawiać większych problemów. Paradoksalnie jednak – pomimo że szkło gospodarcze stanowi zwykle znaczną część materiału archeologicznego odkrywanego w trakcie prac wykopaliskowych, procentowo niekiedy zbliżoną do zbiorów ceramiki – w warunkach polskich stanowi ono najsłabiej jak dotąd opracowaną kategorię zabytków archeologicznych, co skazuje nas automatycznie na korzystanie głównie z obfitej – na szczęście – literatury obcej.” (za: K. Baturo).

Szczegóły na temat szkła i znalezisk szklanych zostaną opublikowane w pracy Archeologia Frontu Wschodniego jako wyzwanie… (w opracowaniu).

Czworoboczny szklany pojemnik z bezbarwnego szkła, z krótką cylindryczną szyjką i prostym, formowanym wylewem o wymiarach korpusu 3,0×1,8 cm. Na ściance korpusu odciśnięty napis „AПTEK[.]” wykonany cyrylicą i fragment rysunku przypominającego firmowe logo. Fragment odnaleziono w trakcie badań archeologicznych w Puszczy Bolimowskiej we wsi Joachimów Mogiły (foto Angelika Bachanek, AFW w opracowaniu).

Dnia 28 listopada 2020 odszedł na wieczny spoczynek, Pan Profesor Stanisław Tabaczyński.

Profesor  obchodził w tym roku piękny Jubileusz dziewięćdziesiątych Urodzin (ur. 1 kwietnia 1930 r.).

Trudno wymienić wszystkie osiągnięcia i zasługi Pana Profesora Stanisława Tabaczyńskiego. Był wybitnym polskim archeologiem, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Miał ogromne osiągnięcia w obszarze archeologicznych badań terenowych oraz teoretycznych. Zwykł nazywać swą aktywność “teorio-praktyką”.

Wiele  inicjatyw naukowych Pana Profesora Stanisława Tabaczyńskiego dotyczyło teorii i antropologii kultury oraz metodologii badań archeologicznych. Był autorem licznych prac naukowych. Pan Profesor Stanisław Tabaczyński przekazał wiedzę nt. Metodologii wielu adeptom archeologii, również na UMCS.

Pan Profesor, mimo że przeszedł na emeryturę w roku 2000, niemal do końca  swych dni (do czasu pandemii) aktywnie uczestniczył w inicjatywach badawczych, skupiając grono naukowców archeologów, antropologów, przyrodników wokół wspólnych projektów m.in. Komisji Antropologii Pradziejów i Średniowiecza.

Profesor Tabaczyński był odważnym Myślicielem, m.in. Prekursorem poszerzania granic myślenia o archeologii w naszym kraju a także wyjątkowym, wielkim Człowiekiem.

Niech spoczywa w pokoju.

Pogrzeb Pana Profesora odbędzie się w środę w przyszłym tygodniu (9 grudnia 2020) na Cmentarzu Powązkowskim (Powązki Wojskowe). Stanisław Tabaczyński spocznie obok Małżonki Eleonory Tabaczyńskiej.

Uroczystości pogrzebowe w dniu 9 grudnia b.r.  (środa):

godz. 13.00 – Msza św. pogrzebowa w kościele p.w. św. Zygmunta,

Plac Konfederacji 55 (Warszawa – Stare Bielany)

godz. 14.00 – pogrzeb na cmentarzu Powązki Wojskowe.

Oprac. treści wpisu: Anna Zalewska.

Fotografie poniżej: Hanna Kowalewska-Marszałek (IAE PAN) oraz Ewa Domańska (UAM).

• 

Wybrane pozycje, w których można odnaleźć informacje nt. wyników przemyśleń i aktywności poznawczej Profesora Tabaczyńskiego (1930-2020):

Buko, A.

2000    „Sandomierska szkoła” badań terenowych. W: A. Buko, P. Urbańczyk (red.), Archeologia w teorii i w praktyce (s. 27–38). Warszawa.

Buko, A., Dekówna, M.

2015    Stanisław Tabaczyński, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk – piętnaście lat później, Archeologia Polski, 60, 7–14.

Buko, A., Tabaczyński, S.

1981    Sandomierz. Starożytność – wczesne średniowiecze. Rzeszów.

Buko, A., Urbańczyk, P. (red.)

2000    Archeologia w teorii i w praktyce. Warszawa.

Cyngot, D. (oprac.)

2015    Bibliografia prac prof. dr. hab. Stanisława Tabaczyńskiego za lata 2001–2015, z uzupełnieniami za lata 1999–2000, Archeologia Polski, 60, 15–20.

Cyngot,_D., Zalewska, A. I.

2015    O kluczowych dla archeologii zagadnieniach i terminach. W dialogu ze Stanisławem Tabaczyńskim, Archeologia Polski, 60, 207–227.

Cyngot D., Zalewska, A. I.

2012 (2019)    A Life in Archaeology and the Specificity of Archaeological Research. Encounters with Stanisław Tabaczyński, Archaeologia Polona, 50, 185–205.

Ślaski, J. Tabaczyński, S.

1959    Wczesnośredniowieczne skarby srebrne Wielkopolski. Materiały, Polskie Badania Archeologiczne, W. Hensel red., t. 1, Warszawa–Wrocław.

Tabaczyński, S.

1958    Z badań nad wczesnośredniowiecznymi skarbami srebrnymi Wielkopolski, Polskie Badania Archeologiczne, W. Hensel red., t. 2, Warszawa–Wrocław.

Tabaczyński, S.

1962    En Pologne médievale: l’archéologie au service de l’histoire. Les fonctions pécuniaires des trésors, Annales Économies Société Civilisations, 17 (2), 223–238.

Tabaczyński, S.

1970    Neolit środkowoeuropejski. Podstawy gospodarcze. Wrocław.

Tabaczyński, S.

1987    Archeologia średniowieczna – Problemy. Źródła. Metody. Cele badawcze. Wrocław.

Tabaczyński, S.

1992    „Paradygmat poszlakowy” i problemy wnioskowania w badaniach archeologicznych, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica, 16, 13–27.

Tabaczyński, S.

1994    Wprowadzenie. W: J. Lech (red.), Ocena stanu archeologii w Polsce. Materiały informacyjne (s. 7–12). Warszawa.

Tabaczyński, S.

2001    Observations on the European Science Foundation Exploratory Workshop „Whither Archaeology?”. W: Z. Kobyliński (red.) Quo vadis archaeologia? Whither European archaeology in the 21st century? (s. 12–16). Warsaw.

Tabaczyński, S.

2004    Archaeology: dealing with the human past in the present. W: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Archeologia, kultura, ideologie. Prace Komisji Archeologicznej 15, Biskupińskie Prace Archeologiczne 3 (s. 9–31). Biskupin–Wrocław.

Tabaczyński, S.

2006/2007      Polish archaeology: experiences and future, The European Archaeologist, 26, 3–5.

Tabaczyński, S.

2007    Polish archaeology in my lifetime, Antiquity, 81 (314), 1074–1082.

Tabaczyński, S.

2008a  The “Annales” school and Polish archaeology. W: Abstracts. The fourteenth annual meeting of the European Association of Archaeologists, 16–21 September, Malta 2008, session: Inter­nationalism and the history of archaeology (s. 42–43). Malta, Santander.

Tabaczyński, S.

2009a  Polysemantisation of culture and its influence on the source forming process. W: Abstracts. 15th annual meeting of the European Association of Archaeologists, 15–20 September 2009, Riva del Garda, session: Sediments as a archaeological source, T. Kalicki org. (s. 219). Trento, Italy.

Tabaczyński, S.

2009b  Quo vadis archaeologia? The present and the future of the research about the past. Polish experience. W: J. Schachtmann, M. Strobel, T. Widera (red.), Politik und Wissenschaft in der prähistorischen Archäologie: Perspektiven aus Sachsen, Böhmen und Schlesien, Berichte und Studien – Hannah-Arendt-Institut für Totalitarismusforschung, 56 (s. 317–333). Göttingen.

Tabaczyński, S.

2010    Processes of polysemantisation of culture and their fossil correlates. W: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza, Biskupińskie Prace Archeologiczne 8, Prace Komisji Archeologicznej 18 (s. 13–25). Biskupin–Wrocław.

Tabaczyński, S.

2012a  Identifying social aspects of cultural changes in the past. W: B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski (red.), Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu, Biskupińskie Prace Archeologiczne 9, Prace Komisji Archeologicznej 19 (s. 27–38). Biskupin–Wrocław.

Tabaczyński, S.

2012b  Szkoła „Annales”, „la Nouvelle Histoire” i archeologia polska. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji (s. 117–136). Poznań.

Tabaczyński, S.

2013    L’École des „Annales”, la „Nouvelle Histoire” et l’archéologie polonaise. W: B. S. Szmoniewski (red.), Archéologie, Numéro spécial des Annales de l’Académie Polonaise des Sciences, Centre Scientifique à Paris, 8, 10–32. Varsovie–Paris.

Tabaczyński, S., Zalewska, A. I.

2013    Jean-Claude Gardin (1925–2013). Pożegnanie twórcy logicyzmu i przyjaciela polskiej archeologii znad Sekwany, Przegląd Archeologiczny, 62, 5–13, zob. https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=50486 (dostęp 30-10-2020).

Tabaczyński, S. (red.)

2000    Kultury archeologiczne a rzeczywistość dziejowa, seria Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych – Prace, t. 4.Warszawa.

Tabaczyński, S., Cyngot, D., Zalewska, A. (red.)

2006    Archaeology – anthropology – history. Parallel tracks and divergences,tom tematyczny Archaeologia Polona, 44.

Tabaczyński, S., Marciniak, A., Cyngot, D., Zalewska, A. (red.)

2012    Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Poznań.

Tabaczyński, S., Wyczółkowski, D., Cyngot, D. (red.)

2019    Zawichost we wczesnym średniowieczu. Origines Polonorum XII. Warszawa.

Tazbir J.

2000    [Profesora Stanisława Tabaczyńskiego…]. W: A. Buko, P. Urbańczyk red., Archeologia w teorii i w praktyce (s. 7–9). Warszawa.

Woźny J.

2014    [rec.] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Archeologia Polski, 59, 297–301.

Zalewska A. I.

2007    Rozważania teoretyczne w tle praktyki lubelskiej archeologii. W: J. Gurba, J. Libera (red.), 60 lat archeologii w UMCS: podsumowanie ostatniego dziesięciolecia (s. 129–136). Lublin (Lubelskie Materiały Archeologiczne t. 15).

Zalewska, A. I.

2012    The city as a „promise of ever new discoveries” in the context of resocialized archaeology and through the prism of second degree archaeology [Miasto jako „obietnica zawsze nowych odkryć” w kontekście archeologii postrzeganej jako dyscyplina skazana na re-socjalizację i z perspektywy archeologii drugiego stopnia], Analecta Archaeologica Ressoviensia, 7, 25–65.

Zalewska, A. I.

2018    Archeologia prospołeczna i uspołeczniona (public archaeology) z polskiej perspektywy. W: J. Wojdon (red.), Historia w przestrzeni publicznej (s. 17–26). Warszawa.

Zainicjowany został kolejny etap realizacji celów projektu Archeologia Frontu Wschodniego polegający na opracowaniu naukowym stanowiącym efekt  wyboru, analiz, interpretacji i konserwacji zabytków metalowych, ze szczególnym uwzględnieniem pozostałości broni i amunicji artyleryjskiej oraz na opisie specyfiki tej grupy zabytków, w tym stanu ich zachowania (na tle zbioru zabytków metalowych) z okresu I wojny światowej z Centralnej Polski