Archeologiczne przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie.
Materialne pozostałości życia i śmierci w okopach na froncie wschodnim oraz stan przemian krajobrazu pobitewnego w rejonie Rawki i Bzury (1914-2014)

1915-2025: Upamiętnienie ofiar w 110 rocznicę ZASTOSOWANIA BRONI CHEMICZNEJ [MIEDNIEWICE 7 czerwca 2025]

Bez kategorii

W toku I wojny światowej, w dniach 31 maja, 12 czerwca i a następnie na w nocy z 6 na 7 lipca, okolice Miedniewic stały się miejscem tragicznych wydarzeń wojennych, w tym ataków gazowych podczas walk prowadzonych od grudnia 1914 do lipca 1915 r

Pozostały po nich cmentarze i zbiorowe mogiły poległych. W wyniku walk ginęli żołnierze armii niemieckiej i rosyjskiej, w tym również Polacy wcieleni do armii zaborczych, a także ludność cywilna.

W 110. rocznicę tych ataków współcześni mieszkańcy ziem naznaczonych materialnymi śladami Wielkiej Wojny złożyli hołd wszystkim ofiarom tej tragedii:

“Wszyscy oni zasługują na naszą pamięć i modlitwę — aby nigdy więcej taka historia się nie powtórzyła” – czytamy w przekazie Organizatorów

MIESZKAŃCY MIEDNIEWIC zorganizowali wyjątkowe obchody ww. rocznicy. Jednym z elementów obchodów było odsłonięcie tablicy nt. ataków gazowych oraz materialnych świadectw dramatycznych wydarzeń wojennych z 1915 r. oraz złożenie kwiatów w kryptach Sanktuarium:

📍 Miedniewice – sobota, 7 czerwca 2025

🕠 Start o 17:30

Ossuarium w Sanktuarium Miedniewickim (2025)

 
 
 
 

PRZYDROŻNE LEKCJE HISTORII I ARCHEOLOGII SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ ŚWIĘTORODZINNEJ W MIEDNIEWICACH

Bez kategorii

W 1915 roku, drugim roku I wojny światowej, nazywanej Wielką Wojną i wojną totalną, przez ziemie dzisiejszych gmin Sochaczew, Nowa Sucha, Nieborów, Wiskitki, Bolimów i Skierniewice przetoczyła się fala wyniszczających walk. Polska odzyskała niepodległość na skutek klęsk państw zaborczych, ale okupione zostało to ogromnymi stratami, również na tych terenach. Zrównano z ziemią całe wsie: Babskie Budy, Humin, Kurdwanów, Nową Wieś, Siarków, Wolę Szydłowiecką i inne. Miedniewice, Kolonia Miedniewska i Wola Miedniewska zostały niemal doszczętnie zniszczone.
 
„Tędy bowiem Rosjanie za wszelką cenę postanowili nie puścić Niemca na Warszawę. Przez cały okres siedmiomiesięcznych walk okoliczne wioski zostały zrównane z ziemią, a pola poorane w różnych kierunkach okopami tak, że gdy po ustąpieniu Rosjan mieszkańcy popowracali – nie mogli znaleźć, gdzie ich chaty stały, bo nawet drzewa zostały zniszczone” – ks. Stanisław Nowakowski.
 
W czasie walk rosyjskie wojska zajęły kościół i klasztor w Miedniewicach. „Gdy kapłana nie stało, kościół był pozostawiony na łasce wojska. Żołnierze więc zaczęli gospodarować od tego, że powyłamywali drzwi do kościoła i różnych ubikacyj, w kościele poodrywali skarbony, a z ołtarza zabrali wiele wotów”. Świątynia mimo wszystko przetrwała.
 
„Kościół w części uszkodzony ocalał. Pomimo codziennej strzelaniny w stronę kościoła, ponieważ na wieży Rosjanie mieli punkt obserwacyjny, kule jakby kierowane jakąś siłą, omijały świątynię”. Rosyjscy żołnierze mieli mówić: „Wasz Bóg broni tej świątyni”. Cudowny Obraz Świętej Rodziny oraz część wyposażenia uratowano, ukrywając je w Wiskitkach i w Warszawie.
Odbudowa sanktuarium rozpoczęła się już w sierpniu 1915 r. dzięki zaangażowaniu mieszkańców i wiernych. Równocześnie trwały prace porządkowe w zniszczonym krajobrazie, gdzie ziemia kryła szczątki dziesiątek tysięcy poległych – również Polaków wcielonych do obcych armii.
 
Wielka Wojna pozostawiła po sobie liczne cmentarze wojenne i miejsca pochówków. Na terenie Gminy Wiskitki znajduje się co najmniej 15 takich miejsc. Dziś są one milczącym świadectwem ogromnych strat poniesionych przez armie niemiecką i rosyjską. Niestety, tylko trzy z nich otoczone są opieką. Tymczasem, zgodnie z polskim prawem i międzynarodowymi konwencjami, powinny być objęte „ponadczasową opieką niezależnie od narodowości, przynależności armijnej czy wyznania osób pochowanych”. Mimo tych zobowiązań, miejsca te nie są odpowiednio chronione ani doceniane jako przestroga przed wojną.
 
„Groby żołnierzy są najlepszymi kazaniami o pokoju” – Albert Schweitzer.
 
„Groby na cmentarzach wojennych są krzykiem o pokój” – papież Franciszek.
 
„Zatrzymajcie się, bracia i siostry. Zatrzymajcie się producenci broni, zatrzymajcie się. Te groby mówią i krzyczą. Krzyczą: POKÓJ” – homilia papieża Franciszka, 2021 r.
 
Niech ten głos nie pozostanie bez echa. Otwórzmy się także na słowa wyryte na tablicy w kryptach Sanktuarium Miedniewickiego, gdzie spoczywają ofiary ataku gazowego: „Ludzie ludziom zgotowali ten los. W 1915 r. zagazowano tu 3500 osób przed Ypres były okolice Rawki”. Ofiar wojny – także tych, którzy zginęli od broni chemicznej – było na tych terenach znacznie więcej. A broń masowego rażenia niestety wciąż pozostaje obecna w arsenale współczesnego świata.
 

 

Kalendarium 1915-2025

Bez kategorii

KALENDARIUM
 
1914–1918: Wielka Wojna, po zakończeniu której, w efekcie upadku trzech mocarstw zaborczych, odrodziła się niepodległa Polska.
 
październik 1914–sierpień 1915: Miedniewice i okolice areną krwawych walk między wojskami armii niemieckiej i rosyjskiej. Okoliczne pola i lasy rujnowane skutkami wojny pozycyjnej (okopowej). Kościół i klasztor przejęte przez wojska rosyjskiego zaborcy niszczone i rozgrabiane.
styczeń 1915: pierwsze masowe użycie broni chemicznej przez armię niemiecką. Tylko 31 stycznia Niemcy angażują ponad 18 000 pocisków artyleryjskich z gazem drażniąco-łzawiącym (m.in. bromek ksylilu).
 
31 maja 1915: pierwszy na froncie wschodnim atak z użyciem gazów trujących (m.in. chloru), armia niemiecka wypuszcza z 12 000 butli 240 ton tego trującego gazu. Zastosowanie broni masowego rażenia zaskoczyło wojska rosyjskie, zatruciu ulega co najmniej 10 000 żołnierzy. Ucierpiała też okoliczna ludność, chmury gazu spowodowały zniszczenia roślin i straty w zwierzynie.
 
12 czerwca 1915 i 6/7 lipca 1915: drugi i trzeci atak gazowy z użyciem chloru w rejonie walk nad Bzurą i Rawką. Ataki z zastosowaniem broni chemicznej mają na celu przełamanie linii wojsk rosyjskich, broniących drogi do Warszawy. Jednak wojska niemieckie wdzierają się w głąb pozycji przeciwnika na głębokość zaledwie 3 km.
 
lato 1915: koniec walk nad Rawką i Bzurą, po lipcowym ataku gazowym armia carska rozpoczyna odwrót na wschód. Po ustaniu działań zbrojnych, ludność, która na czas wojny dobrowolnie lub pod przymusem opuściła swoje domostwa, stopniowo wraca na zdewastowany wojną obszar.
wiosna 1917: mieszkańcy Miedniewic zakładają cmentarz (0,5 km na zachód od Kościoła, przy drodze na Bolimów). Pogrzebano na nim ekshumowane z ogrodów klasztornego i dworskiego szczątki tych, którzy polegli w czasie działań wojennych 1914–1915.
 
1915-2025: w oddaleniu około 1,1 km na południowy zachód od Sanktuarium, przy drodze do Popielarni, na prywatnych polach, wciąż trwają ostatni świadkowie Wielkiej Wojny (tzw. „groble”). Są to unikatowe w skali kraju, ogromne mogiły zbiorowe ofiar Wielkiej Wojny, w tym broni chemicznej z 1915 r.
 
 
 

Mogiła zbiorowa z czasu Wielkiej Wojny w Miedniewicach, fot. Anna Zalewska

Kalendarium: ramy czasowe działań wojennych w rejonie Rawki i Bzury

Bez kategorii

1914 – 1918: czas trwania I wojny światowej zwieńczony odzyskaniem niepodległego państwa polskiego w efekcie upadku trzech mocarstw zaborczych

 Styczeń – luty 1915: krwawe walki o przyczółki na Rawce i Bzurze

17 lipca 1915: koniec walk nad Rawką i Bzurą.

          Wkrótce po lipcowym napadzie gazowym armia carska rozpoczęła wielki odwrót na wschód, ścigana przez oddziały armii niemieckiej. Wojska armii rosyjskiej wycofały się znad Rawki, najpierw za Wisłę, a potem aż za Bug.

 

Sierpień 1915 i kolejne lata: wygnani na wojenną tułaczkę mieszkańcy dorzecza Rawki i Bzury powracali do zrujnowanych wsi i miasteczek, do pól i lasów zniszczonych liniami okopów i lejami po pociskach artyleryjskich oraz licznych miejsc rojnych od szczątków poległych żołnierzy i zaczęli odbudowę.

1939-1945: czas trwania II wojny światowej, w trakcie której mieszkańcy ziem Polski kolejny raz doświadczyli pożogi wojennej, byli też ofiarami i świadkami zbrodni wojennych.

Kalendarium ataków gazowych na froncie wschodnim w rejonie Rawki i Bzury w r. 1915

Bez kategorii

31 maja 1915: pierwszy na froncie wschodnim atak gazowy z użyciem broni chemicznej

Między wsiami Majdan Bolimowski i Zakrzew armia niemiecka wypuściła 240 ton trującego gazu (chloru) z 12 000 butli. Atak zaskoczył wojska armii rosyjskiej. Pomimo zatrucia ok. 10 000 żołnierzy (z czego ponad 1.000 zginęło na miejscu), pozycje rosyjskie nie zostały przełamane.

12 czerwca 1915: drugi atak gazowy z użyciem broni chemicznej

W rejonie wsi Sucha i Zakrzew wypuszczono chlor z ok. 4500 butli. Od trującego gazu w okopach zginęło ponad 1.000 żołnierzy armii rosyjskiej, a ponad 3.000 uległo zatruciu. Na skutek zmiennego wiatru, chlorem zatruło się też 350 żołnierzy armii niemieckiej. Był to pierwszy na froncie wschodnim atak gazowy który skutkował założonym celem: Niemcy wdarli się w głąb pozycji rosyjskich do 3 km.

6/7 lipca 1915: trzeci ostatni atak falowy z użyciem broni chemicznej (lotnego chloru)

Między wsiami Wola Szydłowiecka i Zakrzew Niemcy przygotowywali się do uwolnienia trującego chloru z 9000 butli. Jednak z powodu niesprzyjającego wiatru, gaz wypuścili na odcinku Wola Szydłowiecka – Borzymów. Zatruciu uległo od 5000 do 8000 żołnierzy a. rosyjskiej oraz ok. 1450 żołnierzy a. niemieckiej. Liczba ofiar śmiertelnych nie jest znana.

Fotorelacja z warsztatów 31 maja 2025 r. w Bolimowie

Bez kategorii

Część w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury (Rynek 14):


14:00 – Projekcja filmu „Obłoki śmierci. Bolimów 1915” (reż. Ireneusz Skruczaj)

Sala gówna w M-GOK Bolimów, projekcja filmu “Obłoki Śmierci”, w reżyserii Ireneusza Skruczaja, 31 maja 2025 (fotografie M-GOK Bolimów)


15:00 – Warsztaty: „Cmentarze wojenne ‘krzykiem o pokój’. Dziedzictwo Woli Szydłowieckiej” – prowadzi prof. UŁ dr hab. Anna I. Zalewska



17:00 – Inscenizacje historyczne: „Przeciw Rosji. Legiony na froncie 1915” oraz „Bolimów 1915”

Inscenizacja historyczna na terenie dawnego planu filmowego („Obłoki Śmierci” – działki 114 i 115), Bolimów 31 maja 2025

Fotografie z miejsca Inscenizacji historycznej, pośród elementów scenografii CMENTARZE WOJENNE!

(Fotografie M-GOK Bolimów oraz Anna Zalewska, 31 maja 2025).

18:00-20:00 Wędrówka szlakiem zapomnianych i przypomnianych cmentarzy wojennych Wielkiej Wojny. Warsztaty in situ

Udaliśmy się na dwa cmentarze wojenne, pierwszy to domniemany cmentarz Wola Szydłowiecka IV opisywany w dokumentach archiwalnych, jako ten na który prawdopodobnie przeniesiono szczątki z cmentarzy okolicznych; drugi to zadbany dzięki inicjatywom oddolnym cmentarz wojenny w Kurdwanowie (Gradówek), w którym pamięć o poległych trwa. Wart odwiedzenia!

Cmentarz wojenny w Gradówku / Kurdwanowie (31 maja 2025)

Zapraszamy 31 maja do Bolimowa na Festiwal Historyczny “Na frontach Wielkiej Wojny”

Bez kategorii

https://www.facebook.com/photo?fbid=1115005860662780&set=a.455017163328323&locale=pl_PL

Stowarzyszenie Inicjatywa Ziemi Bolimowskiej

Data:
31 maja 2025 r. (sobota)

Godzina rozpoczęcia:
14:00

Miejsce:

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Rynek 14, Bolimów

Teren dawnego planu filmowego „Obłoków Śmierci” – działki nr 114 i 115, za żwirownią, dojazd od strony drogi na Wólkę Łasiecką

Opis wydarzenia:
Serdecznie zapraszamy na Festiwal historyczny w Bolimowie pod hasłem:
„Na Frontach Wielkiej Wojny 1914–1918”!

To wyjątkowe wydarzenie ma na celu upamiętnienie lokalnych wydarzeń, które zapisały się w światowej historii jako pierwsze użycie chloru jako broni chemicznej na froncie wschodnim I wojny światowej – 31 maja 1915 roku w Bolimowie.

W programie festiwalu znajdą się: projekcje filmowe, wykłady, warsztaty historyczne, dioramy wojskowe, wystawy plenerowe oraz inscenizacje bitewne z udziałem grup rekonstrukcyjnych!

Wydarzenie jest bezpłatne – wstęp wolny!

—

Program wydarzenia:

Część w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury (Rynek 14):
14:00 – Projekcja filmu „Obłoki śmierci. Bolimów 1915” (reż. Ireneusz Skruczaj)
15:00 – Warsztaty: „Cmentarze wojenne ‘krzykiem o pokój’. Dziedzictwo Woli Szydłowieckiej” – prowadzi prof. UŁ dr hab. Anna I. Zalewska

Część na terenie dawnego planu filmowego („Obłoki Śmierci” – działki 114 i 115):
16:00 – Otwarcie głównej części festiwalu, prezentacja dioram historycznych, stoiska informacyjne
17:00 – Inscenizacje historyczne: „Przeciw Rosji. Legiony na froncie 1915” oraz „Bolimów 1915”
18:00 – Podsumowanie, wręczenie wyróżnień
18:30 – Zwiedzanie stoisk, pamiątkowe zdjęcia
19:00 – Zakończenie festiwalu

—

Zapraszamy:
Mieszkańców, pasjonatów historii, rekonstruktorów, miłośników tematyki militarnej i wszystkich zainteresowanych historią Wielkiej Wojny

Warsztaty 31 maja 2025: CMENTARZE WOJENNE „KRZYKIEM O POKÓJ” W CZASIE NIEPOKOJÓW

Bez kategorii

Warsztaty

CMENTARZE WOJENNE „KRZYKIEM O POKÓJ” W CZASIE NIEPOKOJÓW

termin: 31 maja 2025, godz. 15:00

miejsce: Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury M-GOK Bolimów

Lokalizacja: Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Bolimowie ul. Rynek Kościuszki 19

Serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych do udziału w prelekcji i warsztatach pt. CMENTARZE WOJENNE „KRZYKIEM O POKÓJ” W CZASIE NIEPOKOJÓW”

które odbędą się w sobotę 31 maja 2025 r. o godz. 15.00 w M-GOK Bolimów w ramach obchodów 110 rocznicy zastosowania po raz pierwszy na masową skalę na froncie wschodnim Wielkiej Wojny gazów bojowych – lotnego chloru. Warsztaty i prelekcję poprowadzi dr hab. prof. UŁ Anna Izabella Zalewska (KAHiB, Uniwersytet Łódzki).

PLAKAT W PEŁNEJ ROZDZIELCZOŚCI (101 MB) DO POBRANIA NA ŻYCZENIE (kontakt: azalew@op.pl)

Warsztaty poprzedzi prezentacja filmu „Obłoki Śmierci” w reżyserii Bolimowianina Ireneusza Skruczaja, zaś po warsztatach o g. 17:00 odbędzie się w Bolimowie Inscenizacja historyczna

Realizowana przez Stowarzyszenie Inicjatywa Ziemi Bolimowskiej w ramach

Festiwalu historycznego w Bolimowie: „Na Frontach Wielkiej Wojny 1914-1918”.

Do udziału w warsztatach i prelekcji, a także w Festiwalu zachęcamy  w szczególności osoby zainteresowane trudnym dziedzictwem wojen XX wieku (tzw. Hereditas damnosa), w tym szerokim zagadnieniem grobów i cmentarzy wojennych oraz złożonością i ponadczasowością problematyki zastosowań broni masowego rażenia (BMR)/

Wydarzenia zaplanowane na dzień 31 maja 2025 będą miały charakter modułowy, a ich celem jest przypomnienie wydarzeń z dnia 31 maja 1915 roku oraz krzewienie kultury pokoju.

W trakcie spotkania od g. 15:00 do 16:00, w ciągu około 1 godziny przedstawione zostaną: skondensowana prelekcja nt.  uprzednich i bieżących wyników badań archeologicznych, antropologicznych i historycznych, w tym tych uzyskanych w ostatnim czasie w ramach projektu pn. Cmentarz wojenny i relikty fortyfikacji polowych Wielkiej Wojny. Damnosa hereditas, kazanie o pokoju i źródło wiedzy

oraz

zaktywizowane zostaną elementy warsztatów popularnonaukowych poświęcone temu, jaką wartość ma dla nas współczesnych trudne niechciane dziedzictwo.

Moduł warsztatów dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego na rok 2025.

Wydarzenie jest bezpłatne – wstęp wolny!

Program wydarzeń

 

Część w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury (Rynek 14):

14:00 – Projekcja filmu „Obłoki śmierci. Bolimów 1915” (reż. Ireneusz Skruczaj)

15:00 – Warsztaty: „Cmentarze wojenne ‘krzykiem o pokój’ w czasie niepokojy”.– prowadzi prof. UŁ dr hab. Anna I. Zalewska

Część na terenie dawnego planu filmowego („Obłoki Śmierci” – działki 114 i 115):

16:00 – Otwarcie głównej części festiwalu, prezentacja dioram historycznych, stoiska informacyjne

17:00 – Inscenizacje historyczne: „Przeciw Rosji. Legiony na froncie 1915” oraz „Bolimów 1915”

18:00 – Podsumowanie, wręczenie wyróżnień

18:30 – Zwiedzanie stoisk, pamiątkowe zdjęcia

19:00 – Zakończenie festiwalu

zobacz też: https://www.facebook.com/izbbolimow/?locale=pl_PL

« Starsze wpisy Nowsze wpisy »