Cmentarz w Kozłowie Biskupim

Bez kategorii Brak komentarzy

Jesienią 2016 roku,  w Kozłowie Biskupim, w miejscu w którym miało nie być cmentarza wojennego,

odkryty został  Cmentarz Wojenny:

Cmentarz ten  został rozpoznany w  efekcie realizacji zad 2 BADANIA NIEINWAZYJNE w  ramach projektu pt. „ARCHEOLOGICZNE PRZYWRACANIE PAMIĘCI O WIELKIEJ WOJNIE. Obraz życia i śmierci w okopach na froncie wschodnim oraz stan przemian krajobrazu pobitewnego w rejonie Rawki i Bzury” realizowanego w IAE PAN (kierownik projektu dr hab. Anna I. Zalewska).

Poprzez realizację zad 3  BADANIA INWAZYJNE  dowiedziono, że cmentarz pozostaje cmentarzem.

Prace archeologiczne prowadzone były na podstawie zezwolenia nr 265/2016 z dnia 28.09.2016 r. wydanego przez Urząd Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Delegatura Płock. 

Archeolodzy wnioskują o przywrócenie temu miejscu status Cmentarza Wojennego.

Kozłów

LOKALIZACJA CMENTARZA WOJENNEGO W KOZŁOWIE BISKUPIM:

Wg źródeł pisanych jest to cmentarz wojenny „Kozłów Biskupi I”,  położony w lesie, w pobliżu torów kolejowych”; ”położony na północny-wschód od wsi Zakrzew”.

Stan na 2016 r.:

Cmentarz znajduje się bezpośrednio przy drodze lokalnej, z nawierzchnią asfaltową, ku wsi Zakrzew. Przez Cmentarz Wojenny przechodzi droga leśna. W obrębie cmentarza prowadzona była intensywna gospodarka leśna, m.in. dokonano nasadzeń drzew.

OBSZAR CMENTARZA WOJENNEGO WYZNACZAJĄ NAROŻNIKI

(określenie GPS):

1: 20.18880,52.17683

2: 20.18973,52.17682

3: 20.18973,52.17653

4: 20.18889,52.17653/

(wg. Poland CS92   EPSG:2180)

STAN ZACHOWANIA  CMENTARZA WOJENNEGO W KOZŁOWIE BISKUPIM:

Pierwotne formy upamiętnienia (pomnik, układ, krzyże) zostały zniszczone. Wtórne upamiętnienie z l. 20. (tablice nagrobne, pomnik) zostały niemal całkowicie zniszczone (teren zaorano w l. 90. XX w.

Data ostatniego remontu:1927 r. „odnawianie i nasadzanie roślin”.

Nie zachował się pierwotny pomnik na którym wg. informacji uzyskanych metodą wywiadu były, na szlachetnym kamieniu wyryte napisy w tym nazwiska żołnierzy armii niemieckiej.

Na wydobytym w 2016 r z pod ziemi pomniku znajduje się krzyż i data

[1/10 1928]

Nie zachował się pierwotny pomnik na którym wg. informacji uzyskanych metodą wywiadu były, na szlachetnym kamieniu wyryte napisy w tym nazwiska żołnierzy armii niemieckiej.

Na wydobytym w 2016 r z pod ziemi pomniku znajduje się krzyż i data

[1/10 1928]

TŁO HISTORYCZNE

W tej okolicy rozpoczęły się 18 grudnia 1914 roku, gdy na wysokości Kozłowa Biskupiego przeprawiły się pierwsze niemieckie pułki XIII korpusu. Rosjanie swoje pozycje rozbudowali głw. w oparciu o nasyp kolejowy. Od 30 grudnia do 6 stycznia w tym rejonie trwały intensywne niemieckie próby natarcia zakończone zdobyciem folwarku Zakrzew i pozycji kilkaset metrów od folwarku Żylin. 5 stycznia na wysokości wsi Sucha i Lasu Borzymowskiego zdobyto 1 linie okopów niemieckich a niemiecka 26 Dywizja Piechoty nacierająca na tym odcinku do popołudnia zdobyła 5 karabinów maszynowych i 1000 jeńców. Od zimy 1915 r. na tym odcinku trwała wojna pozycyjna – w której żadna ze stron nie umiała przełamać oporu przeciwnika.    W następnych miesiącach obie strony rozbudowywały swoje linie i prowadziły lokalne potyczki i ataki.

12 czerwca 1915 w tym rejonie miał miejsce atak gazowy. Wyłom wywalczony tego dnia przez jednostki niemieckie miał 6 km szerokości i od 600 do 3000 metrów głębokości, nie był to więc spektakularny sukces. Według „Dziennika Bojowego” do niewoli wzięto ok. 1700 jeńców a ok. 2000 dalszych, zmarło od gazu lub zginęło w walce. Według źródeł rosyjskich 12 czerwca zostało zatrutych 3100 rosyjskich żołnierzy, 1200 śmiertelnie zatrutych pozostało w okopach. Straty niemieckie wyniosły 1200 żołnierzy zabitych i rannych, oprócz tego 350 żołnierzy zostało zatrutych gazem.

Część żołnierzy poległych w tej bitwie została pochowana na cmentarzu w Kozłowie I.  Cmentarz ten przebudowano w l. 20. XX wieku. Pochowano tu także poległych pierwotnie pochowanych w m. Zakrzew. Wydobyte z ziemi płyty nagrobne, wskazują że na cmentarzu są pochowani żołnierze m.in. żołnierze 8 Rezerwowego Pułku Piechoty i 175 Pułku Piechoty.

SZERZEJ vide:

Zalewska A., Czarnecki J. (2016), Ślady i świadectwa czasu Wielkiej Wojny nad Rawką i Bzurą.Warszawa.

 

LICZBA POCHOWANYCH (ESTYMACJE)

W wyniku kwerendy archiwalnej, na dzień dzisiejszy należy przyjąć, że na Cmentarzu Wojennym w Kozłowie Biskupim („Kozłów I”) (1915 r.) pierwotnie spoczęło 123 żołnierzy armii niemieckiej i 279 żołnierzy armii rosyjskiej.

W latach 20. XX wieku (1926-1927) na etapie komasacji okolicznych cmentarzy, na cmentarzu wojennym w Kozłowie  Biskupim prawdopodobnie zostali dodatkowo pochowani  żołnierze pierwotnie spoczywający na cmentarzu wojennym  we wsi Zakrzew tj. na terenie majątku (zespołu dworsko-folwarcznego Zakrzew w liczbie 184 żołnierzy armii niemieckiej i 283 żołnierzy armii rosyjskiej.

W sumie na cmentarzu wojennym w Kozłowie Biskupim

  spoczywa co najmniej 869 poległych obydwu armii: 

307 żołnierzy armii niemieckiej i 562 żołnierzy armii rosyjskiej.

Na aktualnym etapie interpretacji wyników badań, bezspornie rozczytanych zostało 9 płyt upamiętniających poległych żołnierzy:

płyta nr 51 Löffler Otto (10. Komp) wcześniej rannego (rezerwista); płyta nr 52 Krüger Christian (10. Komp);
płyta nr 54 Jahrmärker Otto (10. Komp.);
płyta nr 55 Grasmann Anton (10. Komp.);

płyta nr 61 Musk Pepke Leo (5/175);
płyta nr 62 Pietzschmann Walter (1. Komp. ?);

płyta nr 46 Wilhelm Emil (prawdopodobnie IR 330, wchodzący w skład Brygady Doussin. – przed zmianami struktury jednostek);

płyta nr 50 Schulz Alfred (?);

płyta nr 53 (prawdopodobnie) Hahn Adolf (ART. ?) na liście poległych z RIR 8 jest Adolf Hahn z 10 kompanii.

Uzupełnienia z ostatniej chwili, od wspaniałego Karla Fuchsi:

Wilhelm Emil WM 1. Br. Doussin/ IR 330  Zeckritz, Torgau 12.06.1915     
Pepke Leo Musk. 5. IR 175  Konitz 12.06.1915       
Pietschmann W. KFW 11. RIR 8  Berlin 12.06.1915  vermisst   
Schulz V Alfred Gren. 10./11 RIR 8  Guben 12.06.1915     
Hahn II Adolf Res. 10. RIR 8  Wonarowitz 12.06.1915     
Grasmann Anton Ers.Res. 10. RIR 8  Neuenbuch, Unterfranken 12.06.1915    
Jahrmärker Otto Ers.Res. 10. RIR 8  Schildberg, Soldin 12.06.1915      
Krüger Christian Res. 10. RIR 8  Burg, Cottbus 12.06.1915    
Löffler Otto Res. 10. RIR 8  Landsberg adW. 12.06.1915      
Merten Franz/Hans  3. RIR 8  Dresden      

WYDATNY UDZIAŁ W PROCESIE OPRACOWYWANIA WNIOSKÓW POWYŻEJ MIELI: 

Członkowie Zespołu APP 

oraz  Tomasz Kuran, Karl Fuchsi, Łukasz Konopacki

W pracach archeologicznych na Cmentarzu Wojennym w Kozłowie brali

udział członkowie i współpracownicy zespołu APP,

wolontariusze oraz praktykanci z IA UMCS

KTÓRYM W TYM MIEJSCU SERDECZNIE DZIĘKUJĘ

autor: dr hab Anna Zalewska

 

PS

w razie uwag merytorycznych lub woli uzupełnienia informacji powyżej bardzo proszę o kontakt

azalew@op.pl

 

PROSZĘ WSZYSTKICH ZAINTERESOWANYCH PRZYWRÓCENIEM CMENTARZOWI W KOZŁOWIE BISKUPIM WŁAŚCIWEGO MU STATUSU O KOMENTARZE I SUGESTIE, JAK CMENTARZ TEN POWINIEN ZDANIEM PAŃSTWA WYGLĄDAĆ. 

BARDZO POMOCNE BYŁBY WSZELKIE ZDJĘCIA CMENTARZY Z CZASÓW I WOJNY O ZBLIŻONYM KSZTAŁCIE ORAZ WSPOMNIENIA OSÓB, KTÓRE MAJĄ WIEDZĘ, JAK CMENTARZ  TEN WYGLĄDAŁ W PRZESZŁOŚCI, JAKIM ZMIANOM/ PRZEKSZTAŁCENIOM  STOPNIOWO ULEGAŁ.

SPRAWA JEST PILNA, GDYŻ W WYNIKU NASZYCH ARCHEOLOGICZNYCH STARAŃ PAN WÓJT GMINY NOWA SUCHA OTRZYMA ŚRODKI Z MAZOWIECKIEGO URZĘDU WOJEWÓDZKIEGO NA RENOWACJĘ CMENTARZA.  BY MÓGŁ ZROBIĆ  TO OPTYMALNIE, NA MIARĘ AKTUALNYCH MOŻLIWOŚCI, POTRZEBNE JEST WSPARCIE WSZYSTKICH LUDZI DOBREJ WOLI (TYM RAZEM MERYTORYCZNE, TECHNICZNE ETC,  GDYŻ WSPARCIE FINANSOWE – JUŻ ZOSTAŁO ZAPEWNIONE).