Archeologia Frontu Wschodniego Wielkiej Wojny i dziedzictwo konfliktów zbrojnych jako wyzwanie poznawcze, społeczne i konserwatorskie
(akronim: AFW)
to dążenie do:
– kompleksowego opracowania wyników badań archeologicznych odnoszących się do znalezisk i zabytków ruchomych oraz zabytków nieruchomych, które zostały zinterpretowane jako ślady działań wojennych z lat 1914-1915 w centralnej Polsce w procesie badań przeprowadzonych w latach 1998-2018;
-wypracowania na podstawie konkretnej grupy znalezisk i zabytków ruchomych (ponad 20 tysięcy) oraz nieruchomych (250 km kw.) z czasów I wojny światowej, propozycji klucza interpretacyjnego, który byłby potencjalnie pomocny w waloryzowaniu, kategoryzowaniu, konserwacji pozostałości I wojny światowej;
-upublicznianie na forum lokalnym i krajowym i na forum międzynarodowym – wiedzy na temat procesu archeologicznego, w wyniku którego, do rangi zabytków archeologicznych podnoszone są materialne ślady I wojny światowej na froncie wschodnim.
Zanikające materialne pozostałości po minionych konfliktach zbrojnych, które rozegrały się / zostały rozegrane (często na skutek kalkulacji i wyrachowania sił zewnętrznych, które chciały robić to co najgorsze “na cudzym podwórku”) – stają się przedmiotem badań archeologii współczesnych konfliktów.
Teren centralnej Polski (dziś woj. mazowieckie i łódzkie) był areną Wielkiej Wojny.
M.in. nad Rawką i Bzurą – od Skierniewic na południu po Sochaczew na północy, w krajobraz wryły się ślady wojny sprzed stu lat, które same w sobie są przydrożnymi lekcjami historii. Opowiadają nam one o tym, jak bardzo zagmatwany i złożony jest otaczający nas krajobraz. To właśnie te ślady zainspirowały nas do tego, by chcieć wiedzieć i starać się zrozumieć więcej.
ARCHEOLOGIA FRONTU WSCHODNIEGO WIELKIEJ WOJNY
Wojny i konflikty są stałym elementem działalności ludzkiej, od zarania dziejów po dzień dzisiejszy. Dynamicznie rozwijająca się antropologicznie ukierunkowana archeologia współczesnych konfliktów staje się istotnym elementem praktyk kulturowych w naszym kraju, w tym realizowania zadań o charakterze transdyscyplinarnym – z archeologią, historią, antropologią, studiami nad pamięcią, studiami nad krajobrazem – w planie centralnym. Tego typu badania mają na celu rozpoznawanie, dokumentowanie, konserwację i otaczanie ochroną u uczynienie wartosciowymi społecznie i poznawczo – śladów materialnych po stoczonych w przeszłości bitwach.
Ramy ogólnej koncepcji stanowiącej podstawę działań zaplanowanych w projekcie AFW wyznacza:
- dążenie do wypracowania takich sposobów radzenia sobie z wartością, specyfiką, ale i z nadmiarem tych materialnych pozostałości nieodległej w czasie przeszłości (stanowiących znaczną – ilościowo i jakościowo – grupę znalezisk rozpoznawana z udziałem archeologii w latach 1998-2018 w centralnej Polsce), których rezultatem będzie:
– szczegółowe opracowanie wyników badań archeologicznych, historycznych i antropologicznych, odnoszących się do znalezisk i zabytków ruchomych oraz zabytków nieruchomych, które zostały zinterpretowane jako ślady działań wojennych z lat 1914-1915 w centralnej Polsce w procesie badań przeprowadzonych w latach 1998-2018;
– wsparcie działań dokumentacyjnych zasobu zabytkowego definiowanego jako zabytki archeologiczne i stanowiska archeologiczne stanowiące materialną pozostałość działań zbrojnych z okresu I wojny światowej
– upowszechnianie wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego i jego wartości również w odniesieniu do dziedzictwa konfliktów zbrojnych XX w. w tym z I wojny światowej.
– Kierownik i pomysłodawczyni projektu AFW
Anna Zalewska
Ramy chronologiczne przedmiotu badań AFW:
KALENDARIUM DZIAŁAŃ WOJENNYCH NAD RAWKĄ W LATACH 1914-1915
01.08.1914 – data uznawana w historiografii za początek I wojny światowej
Jesień 1914 – Początek walk nad Rawką, poprzedzony przez Rosjan pracami przy kopaniu umocnień na lewym brzegu rzeki
Zimowa Bitwa nad Rawką (styczeń-luty 1915):
miała odwrócić uwagę Rosjan od Prus Wschodnich, gdzie szykowano wielką zimową ofensywę. W wyniku walk pod Bolimowem ucierpiało kilkudziesiąt tysięcy żołnierzy (zabitych, rannych i zaginionych).
styczeń 1915 – pierwsze próby zastosowania przez armię niemiecką broni chemicznej w sytuacjach bojowych na froncie wschodnim
31 stycznia 1915 – oddziały armii niemieckiej wystrzeliły na pozycje zajmowane przez wojska armii rosyjskiej 18 000 pocisków artyleryjskich wypełnionych gazem drażniącym i łzawiącym.
marzec – maj 1915 – Kampania Wiosenna nad Rawką: m.in. ataki minowe strony rosyjskiej, tzw. wojna pod ziemią.
Letnia Bitwa nad Rawką (maj – lipiec 1915):
31.05.1915 – pierwszy atak falowy śmiercionośnym chlorem
12.06.1915 – drugi atak falowy śmiercionośnym chlorem
6-7.07.1915 – trzeci atak falowy śmiercionośnym chlorem
16-17.07.1915 – koniec walk nad Rawką: armia rosyjska wycofała się aż za Wisłę. W ślad za nią podążyła armia niemiecka. Do zniszczonych wsi powracają ich mieszkańcy.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.