Wrzesień 2015: PODSUMOWANIE

ARCHEOLOGIA WIELKIEJ WOJNY IN STATU NASCENDI …

Dotychczas, w toku realizacji projektu, który decyzją Kierownik projektu dr Anny Zalewskiej jest na aktualnym etapie realizowany poprzez Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie:

– określony został stan wiedzy na temat działań wojennych, nad Rawką i Bzurą w okresie I wojny światowej. Dostrzegliśmy poważne luki zarówno w obszarze odnoszącej się do ww. zagadnień wiedzy historycznej jak i archeologicznej i antropologicznej.

– poszerzony został stan wiedzy na temat wydarzeń sprzed stu lat nad Rawką i Bzurą. Nieustannie trwa kwerenda źródłowa w archiwach polskich i zagranicznych (zad. 1 w toku).

– prowadzone są archeologiczne badania inwazyjne i nieinwazyjne. Po ponad roku realizacji projektu możemy stwierdzić, że w pełni zasadne okazało się zastosowanie wybranych przez nas metod nieinwazyjnych, których dynamiczny rozwój i udział w pogłębianiu wiedzy archeologicznej wciąż następuję w związku z rozwojem nauk ścisłych. Tego typu badania są ukierunkowane na takie rozpoznawanie materialnych pozostałości po przeszłości w trakcie i w wyniku którego, pozostałości te nie ulegają zniszczeniu. Metody nieinwazyjne, składające się na tzw. archeologię niedestrukcyjną, stanowią alternatywę dla badań wykopaliskowych w efekcie których zniszczeniu ulega to, co podane zostaje zbadaniu. Poprzez realizację projektu APP, odbywającą się w nurcie konserwacji zapobiegawczej i zgodnie z dyrektywami zawartymi m.in. w Międzynarodowej Karcie Ochrony i Zarządzania Dziedzictwem Archeologicznym przyjętej przez Międzynarodową Radę ds. Zabytków i Miejsc Zabytkowych (ICOMOS) – staramy się wykazać zasadność stosowania metod nieinwazyjnych zwłaszcza w odniesieniu do miejsc wrażliwych, które zawierają w sobie potencjał bolesnego dziedzictwa, przez co nacechowane są przekazem moralnym, który jako archeolodzy możemy wyeksponować i wzmocnić.

Dzięki analizom wyników skaningu laserowego powierzchni ziemi tj. stworzonego przez archeologów  Numerycznego Modelu Terenu, który jest poddawany ciągłym interpretacjom przez Członków Zespołu APP oraz w wyniku przeprowadzenia zleconych przez APP prac geofizycznych (magnetycznych i elektrooporowych) – stopniowo pogłębiamy wiedzę na temat przemian krajobrazu pobitewnego oraz dowodzimy zarówno istotności metod nieinwazyjnych w procesie gromadzenia zasobu danych na temat aktualnej kondycji badanego obszaru (w tym śladów intensywnej ingerencji w strukturę powierzchni ziemi przez tzw. detektorystów) jak i unikalności tego obszaru. Starając się do niezbędnego naszym zdaniem minimum ograniczyć ingerencję w ziemię, a więc destrukcyjne metody archeologiczne, dotychczas przeprowadziliśmy badania wykopaliskowe na ok. 25 arach. Przyniosły one bardzo istotne poznawczo rezultaty, które sukcesywnie poddajemy dyskusji oraz przedstawiamy na licznych konferencjach krajowych i zagranicznych.

Powody dla których podjęta została tematyka Archeologii Wielkiej Wojny i dla których po roku realizacji naszego projektu nie żałujemy tej decyzji jest założenie, że dzięki wzbogacenia stanu wiedzy o życiu i śmierci żołnierzy w okopach oraz dzięki ukazaniu materialnego wymiaru pozostałości po nich, możliwe stanie się stopniowe aktualizowanie wyobrażeń o specyfice, znaczeniach i następstwach działań zbrojnych, jakie miały miejsce na terenie dzisiejszej Polski i jakie dotknęły zarówno ludność cywilną jak i żołnierzy walczących ze sobą armii.

Specyfika badań oraz wyjątkowość materialnych korelatów Wielkiej Wojny, które do tej pory nie były poddawane w nauce polskiej kompleksowej refleksji, dostarczają materiału do – naszym zdaniem istotnej zarówno w sensie poznawczym i społecznym – refleksji,. Mamy nadzieję, że przyczynkiem do jej pogłębienia stanie się lektura monografii, której wydanie drukiem planujemy na w rok 2018 tj. w setną rocznicę zakończenia Wielkiej Wojny.

Na ww. publikację złożą się m.in wyniki badań z sezonu 2, którego apogeum przypadało  na sierpień 2015. Wówczas w terenie pracowały 3 podzespoły (w sumie ok 30 osób wraz z wolontariuszami i praktykantami) wykonując czynności prowadzące do realizacji celów projektu APP 3.

We wrześniu kontynuowane były badania nieinwazyjne (magnetyczne)

na stanowiskach w okolicy wsi: Joachimów Mogiły i Wola Szydłowiecka

oraz inwazyjne badania archeologiczne.

W   sumie, w sezonie 2015 (okres badań terenowych)  na 10 arach Zespół Naukowy przeprowadził wykopaliska

1/ na zachód od szosy Bolimów – Skierniewice, przy Trakcie Budnickim

2/ k. miejscowości Wólka Łasiecka,

3/  k. miejscowości Jasionna,

5/ k. miejscowości Kurabka.

Dokonano wstępnych podsumowań dotychczasowego przebiegu realizacji projektu oraz zaplanowano kolejne fazy  jesienną i wiosenną.

Przed nami badania z użyciem GPR oraz kontynuacja badań elektrooporowych.

Planujemy też wzorem ubiegłego roku II Sesję Sprawozdawczą, w której przedstawimy zainteresowanym wyniki dotychczasowych badań. WKRÓTCE SZCZEGÓŁY.

Punktem wyjścia w planowaniu sesji jest następująca diagnoza:

Upamiętnianie w miejscach pamięci jest aktem wynikającym z przekonania, podzielanego przez szeroko rozumianą wspólnotę, że przywoływany moment historyczny jest zarówno znaczący jak i nacechowany przekazem moralnym. Miejsca pamięci urzeczywistniają i materializują  ten przekaz – zdiagnozwoł Jay Winter, wybitny historyk specjalizujący się w problematyce I wojny światowej i analizujący wpływ tego konfliktu na dzieje świata. Co jednak dzieje się w sytuacji, gdy zmaterializowany w krajobarzie naznaczonym wojnami przekaz, który mógłby się okazać zarówno znaczący jak i nacechowany przekazem moralnym bezpowrotnie zanika – nie rozpoznany i nie zadokumentowany – w czasie, gdy przekonanie o znaczeniu przywoływanego momentu historycznego dopiero się krystalizuje?

Taki właśnie czas (2014-2018) jest kontekstem realizacji projektu pt. „Archeologiczne przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie. Materialne pozostałości życia i śmierci w okopach na froncie wschodnim oraz stan przemian krajobrazu pobitewnego  w rejonie Rawki i Bzury (1914-2014) (skrót: APP).

Miejscem realizacji projektu (obszarem badań) jest centralna Polska i dorzecze rzek Rawka i Bzura.

Celem badań realizowanych przez powołany do tego Zespoł Naukowy (składający się z 10 uczestników orazwspółpracowników), jest pobudzenie refleksji nad fazą inicjacji wojny totalnej i uprzemysłowionej oraz nad jej dalekosiężnymi następstwami.

W szczególności skupiamy się przywracaniu pamięci o wydarzeniach z okresu od grudnia 1914 do lipca 1915 r.  do ktorych doszło na froncie wschodnim pierwszej wojny światowej nad Rawką i Bzurą – poprzez pogłębianie wiedzy o nich oraz poprzez ich re-prezentację skierowaną zarówno do archeologów i historyków, jak i do szerokiego grona odbiorców – na którego akceptacji i zainteresowaniu zależy nam w sposób szczególny. Bliska nam jest bowiem koncepcja archeologii prospołecznej i partycypacyjnej.

Staramy się też na bieżąco poddawać dyskusji akademickiej wyniki naszych badań. Poniżej  kilka zdjęć z konferencji Archaeological Prospection, gdzie zaprezentowaliśmy zagadnienie udziału wyników badań archeologicznych w planowaniu Parku Kulturowego w Gminie Bolimów:

zainteresowanych planami na rok 2015 lub współpracą nad rozpoznawaniem i reprezentowaniem wiedzy na temat wojny totalnej, wojny chemicznej, działań zbrojnych 1914-1915 na froncie wschodnim, przeżyć ludności cywilnej w okresie wojny światowej w centralnej Polsce oraz problematyką tego co stanowi krajobraz powojenny po 100 latach w tym kwestiami funeralnymi i związanymi z obecnością szczątków ludzkich bezpośrednio  na byłych polach bitew oraz  w ich okolicy

Anna Zalewska

bardzo proszę o kontakt: azalew@op.pl