17 lipca 1915 – 17 lipca 2021
O świcie 17 lipca 1915 roku, patrole armii cesarstwa niemieckiego stwierdziły, że w nocy z 16 na 17 lipca oddziały armii imperium rosyjskiego wycofały się z pozycji na odcinku frontu Rawka-Bzura zajmowanych od grudnia 1914 roku.
Po wielomiesięcznych walkach pozycyjnych w rejonie Rawki i Bzury pozostały rozległe zniszczenia w lasach, na polach uprawnych, łąkach, polach i sadach.
Zgliszcza domostw i budynków gospodarczych, zrujnowane miasta, miasteczka, wsie, osady, były dojmującym post scriptum wojny z którym stopniowo starała się uporać skrzywdzona Wielką Wojną miejscowa ludność:
Na opuszczonym przez walczące strony polu bitwy pozostały też bardzo liczne cmentarze i grobów wojennych, pozacmentarne miejsca spoczynku oraz setki jeśli nie tysiące szczątków poległych żołnierzy obu stron walczących:
https://wielka-wojna.pl/publikacje-online/
Jako ostatni świadkowe dramatu wojny zasługują one na ochronę, opiekę, poznanie. Zainteresowanym uzasadnieniem takiej tezy polcema lekturę artykułu
The Use of Chemical Weapons on the Eastern Front of World War One (1915) and its Material and Discursive Remains – the Challenge and Stimuli for Attentive Travel, Systematizing, Storage, Connecting, in situ Preservation and Making Public Real Virtual and Digital Heritage of Weapons of Mass Destruction (Zalewska 2020:243-273).
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
2020 | 35 |
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_18778_0208-6034_35_14
Szramy okopów, lejów, stanowisk ogniowych, ziemianek etc., obszarów na których zastosowano broń chemiczną trwale wryte w krajobraz pobojowiska obok miejsc spoczynku poległych żołnierzy, stały się po stu latach przedmiotem archeologicznego przywracania pamięci o życiu i śmierci w okopach Wielkiej Wojny.
https://nid.pl/upload/iblock/d06/d06ff11a6c09a5a363c1409b71ef5a37.pdf
Aktualnie, trwają badania z zakresu archeologii frontu wschodniego jako wyzwania poznawczego, społecznego i konserwatorskiego. Wnioski płynące z przeprowadzonych badań potwierdzają zasadność traktowania daty odejścia wojsk z przyczółka bolimowskiego jako szczególnie istotnej zwłaszcza dla mieszkańców okolic naznaczonych wojną przed 106 lat.
W rejonie odcinka frontu wschodniego nad Rawką i Bzurą, w szczególności tzw. przyczółka bolimowskiego i miast etapowych, np. Łowicza, doświadczonych przez działania wojenne pozostały liczne ślady po Wielkiej Wojnie. Jako materialne przestrogi i nośniki wartości historycznych, poznawczych i społecznych, zasługują one na naszą uwagę oraz opiekę i ochronę adekwatną do ich wartości.
Poznając materialne ślady nieodległej, trudnej przeszłości in situ, oceniając ich stan zachowania i zakres ochrony – warto mieć na uwadze to, co działo się na tym obszarze w czasie działań wojennych, a także w okresie po zakończeniu tych działań a chwilą obecną. Warto przy tym wziąć pod uwagę uwarunkowania, przejawy i następstwa postaw miejscowej ludności wobec żołnierzy Wielkiej Wojny, w tym wobec poległych żołnierzy, którzy spoczęli na cmentarzach wojennych, a nierzadko także w przypadkowych miejscach w kontekście pola bitwy.
W ten rocznicowy dzień 17 lipca 2021 polecam Państwa uwadze wnioski powstałe w czasie realizacji projektu ARCHEOLOGIA FRONTU WSCHODNIEGO JAKO WYZWANIE… np. efekt i następstwo konfrontacji i integracji wyników analiz śladów archeologicznych, w tym zabytków archeologicznych, z wynikami systematycznej kwerendy wybranych zespołów archiwaliów w formie artykułów naukowych. Dziś polecam lekturę artykułu pt.
WPŁYW WOJENNYCH WYDARZEŃ DZIEJOWYCH
(RES GESTAE) I RELACJI O NICH (HISTORIE RERUM
GESTARUM) NA KONDYCJĘ MATERIALNYCH
POZOSTAŁOŚCI PO TYCH WYDARZENIACH.
STUDIUM PRZYPADKU NA TEMAT DZIEDZICTWA
KONFLIKTÓW ZBROJNYCH JAKO WYZWANIA
POZNAWCZEGO I SPOŁECZNEGO (Zalewska, Cyngot, 2020).
https://pressto.amu.edu.pl/index.php/fpp/article/view/27831
FOLIA PRAEHISTORICA POSNANIENSIA T. XXV – 2020, 409-441.
Fotografia archiwalna pola bitwy z poległymi żołnierzami w okolicy Korabki (foto z kolekcji Anny I. Zalewskiej & Fundacji Przydrożne Lekcje Historii).